Πως η Πολιτική Συνοχής της ΕΕ συμβάλει στον ψηφιακό μετασχηματισμό των κατασκευών και της οικοδομής

του Θοδωρή Καραουλάνη (euractiv.gr)

Έχετε προσέξει στις ξένες τηλεοπτικές σειρές, κυρίως τις αστυνομικές ή δράσης, πόσο «εύκολα» βρίσκουν οι αρχές, όταν υπάρχει ανάγκη, τα σχέδια των κτιρίων; Αυτά που ονομάζουν, από την εποχή που τα σχέδια γίνονταν στο χέρι, blueprints; Για παράδειγμα σε φωτιές ή σεισμούς, ή όταν θέλουν να εντοπίσουν πως θα μπουν και θα κινηθούν σε ένα κτίριο με ομήρους; 

Αυτό με το οποίο έχουμε εξοικειωθεί στην μικρή και μεγάλη οθόνη ότι συμβαίνει στο εξωτερικό, γνωρίζουμε καλά ότι αποτελούσε επιστημονική φαντασία στη χώρα μας, όπου τα αρχεία των πολεοδομιών και τα σχέδια των κτιρίων είναι έντυπα, οι φάκελοι κατακερματισμένοι σε δεκάδες υπηρεσίες. Και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι το δημόσιο διατηρεί δεκάδες βάσεις δεδομένων και ηλεκτρονικά αρχεία με στοιχεία ακινήτων (Κτηματολόγιο, Ε9, e-poleodomia, δημοτικά τέλη, μελέτες πυρασφάλειας, άδειες λειτουργίας επιχειρήσεων κλπ).

Πως θα σας φαινόταν να γίνονται όλες οι αδειοδοτήσεις για την κατασκευή ενός κτιρίου ή για την άδεια λειτουργίας ενός μαγαζιού ή επιχείρησης μέσα από τον υπολογιστή; Θα θέλατε να μαθαίνετε εκ των προτέρων αν, πώς και τί επιτρέπεται να γίνει σε κάθε οικόπεδο της χώρας;  Μπορούμε να έχουμε άμεσα διαθέσιμα όλα τα στοιχεία, δικαιολογητικά και τα σχέδια ενός κτιρίου σε περίπτωση φυσικής καταστροφής;

Όλα αυτά, που κάποτε ίσως φαίνονταν σενάρια επιστημονικής φαντασίας, έχουν αρχίσει να γίνονται πραγματικότητα στη χώρα μας, με πόρους κυρίως της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ. Και αλλάζουν ήδη τον τρόπο που λειτουργεί η αγορά ακινήτων και κατασκευών.

Το Κτηματολόγιο είναι η υποδομή

Η βάση πίσω από όλα αυτά είναι το Κτηματολόγιο της χώρας, που τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ στηρίζουν συνεχώς από το 1995, το λεγόμενο μεγαλύτερο μεγάλο έργο της χώρας. Μπορεί η κτηματογράφηση ακόμη να βρίσκεται σε εξέλιξη και το Κτηματολόγιο να καταστεί πλήρως λειτουργικό σε όλη τη χώρα στην μορφή που αφορά τους πολίτες τα επόμενα 3-5 χρόνια, αλλά ήδη είναι λειτουργική η βασική υποδομή πάνω στην οποία αναπτύσσονται αλλεπάλληλες υπηρεσίες. Και μία από αυτές, που δεν γνωρίζουν πολλοί, είναι η παροχή του ψηφιακού του - χαρτογραφικού και γεωχωρικού - υποβάθρου (του αναλυτικού και ακριβούς χάρτη όλης της χώρας) σε άλλες υπηρεσίες. Αυτή η λειτουργία του Κτηματολογίου ως πληροφοριακής υποδομής για το δημόσιο είναι που βάρυνε και στην απόφαση για τη μεταφορά της αρμοδιότητας του από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, στις αρχές Ιανουαρίου, στον τελευταίο ανασχηματισμό της κυβέρνησης Μητσοτάκη.

Ηλεκτρονικά οι οικοδομικές άδειες

Η ηλεκτρονική έκδοση οικοδομικών αδειών αποτελεί μία από τις πιο μεγάλες μεταρρυθμίσεις στις διαδικασίες αδειοδότησης της χώρας, καθώς όλη η διακίνηση εγγράφων και οι διαδικασίες γίνονται και παρακολουθούνται ψηφιακά, από τον Νοέμβριο του 2018 που ξεκίνησε η παραγωγική λειτουργία τους συστήματος. Η έκθεση Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας έχει τεκμηριώσει ήδη και επίσημα τη συμβολή του συστήματος e-adeies στην επιτάχυνση των διαδικασιών και στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Όπως εξηγεί στην euractiv.gr ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός, «οι μηχανικοί υποβάλλουν ηλεκτρονικά τους φακέλους των αδειών δόμησης και οι υπηρεσίες ελέγχουν και διεκπεραιώνουν ηλεκτρονικά τα αιτήματα, με τις άδειες να εκδίδονται ηλεκτρονικά και με πλήρη διαφάνεια σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Όλοι οι εμπλεκόμενοι πλέον γνωρίζουν σε ποιο σημείο βρίσκεται η κάθε υπόθεση και κάθε βήμα για την έκδοση μιας άδειας έχει χαρτογραφηθεί και παρακολουθείται». 

Τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν από το ΤΕΕ δείχνουν ότι εκδόθηκαν ή διεκπεραιώθηκαν ηλεκτρονικά πάνω από 100.000 χιλιάδες οικοδομικές άδειες, με πάνω από 5 εκατομμύρια συνημμένα αρχεία, σε ενάμιση χρόνο λειτουργίας. Ο Πρόεδρος του ΤΕΕ προσθέτει πως «τώρα που απέκτησε και η κοινωνία και η δημόσια διοίκηση ακόμη μεγαλύτερη εξοικείωση με τις ηλεκτρονικές διαδικασίες, λόγω των lockdown, νομίζω ότι είναι η ώρα να τρέξουν και όλα τα υπόλοιπα, οι διαδικασίες που δεν έχουν ενταχθεί ακόμη στο σύστημα e-adeies. Για παράδειγμα, να γίνονται όλες οι διαδικασίες και εγκρίσεις που απαιτούνται για την έκδοση οικοδομικής άδειας μέσα από το ηλεκτρονικό σύστημα, όπως οι βεβαιώσεις του δασαρχείου, της αρχαιολογίας, του κτηματολογίου. 

Ακόμη και οι ασφαλιστικές εισφορές των οικοδομικών έργων θα μπορούσαν να ενταχθούν, όπως και η ενημέρωση της Αστυνομίας ή τα γραφεία Πυρασφάλειας της Πυροσβεστικής. Μπορούμε να προχωρήσουμε ακόμη πιο δυναμικά, ακόμη περισσότερο: να εντάξουμε με τον ίδιο τρόπο τις διαδικασίες για τη σύνδεση των οικοδομών με το φυσικό αέριο ή την ηλεκτροδότηση. Με ξεκάθαρους κανόνες, κοινό πλαίσιο και συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Έτσι θα ξέρουν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις ότι θα μπορούν να παρακολουθούν το σύνολο της υπόθεσής τους ηλεκτρονικά και οι μηχανικοί ότι μπορούν να ολοκληρώσουν το σύνολο μιας αδειοδότησης οικοδομικού έργου ηλεκτρονικά. Και οι συναρμόδιες υπηρεσίες να γνωρίζουν και να παρακολουθούν τις υποθέσεις ηλεκτρονικά, χωρίς χαμένες ώρες και κόστος που δεν χρειάζεται πλέον να επωμίζεται ούτε το δημόσιο ούτε οι πολίτες.»

Σημειώνεται ότι η «καρδιά» της ηλεκτρονικής έκδοσης οικοδομικών αδειών, η βάση δεδομένων που την υποστηρίζει, αναπτύχθηκε από το ΤΕΕ με πόρους από την Πολιτική Συνοχής της ΕΕ, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης τα τελευταία 10 χρόνια.

Έρχεται η Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου

Ένα ακόμη νέο πληροφοριακό σύστημα που μπαίνει στη ζωή μας σε λίγες ημέρες είναι η Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίων, που έχει ετοιμάσει και λειτουργεί το ΤΕΕ, θα ενσωματώνονται όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά, στοιχεία και σχέδια για κάθε ακίνητο, στην πραγματική του κατάσταση(και όχι στην θεωρητική, με βάση την άδεια οικοδομής που κάποτε κατασκευάστηκε) , όπως ακριβώς είναι σήμερα.

Ταυτόχρονα, δύο νέα έγγραφα, ηλεκτρονικά και έντυπα, καθιερώνονται στο πεδίο των ακινήτων και των συναλλαγών, τα οποία ενσωματώνουν και αντικαθιστούν δεκάδες έγγραφα και διαδικασίες που χρησιμοποιούν μηχανικοί και συμβολαιογράφοι στις μεταβιβάσεις ακινήτων, όπως η βεβαίωση μηχανικού για την ύπαρξη ή μη αυθαιρεσιών, το ενεργειακό πιστοποιητικό, το ΚΑΕΚ του Κτηματολογίου κλπ. Πρόκειται για το Απόσπασμα Ταυτότητας Κτιρίου/ Διηρημένης Ιδιοκτησίας και για το Πιστοποιητικό Πληρότητας Ταυτότητας Κτιρίου/ Διηρημένης Ιδιοκτησίας.

Ήδη το νέο πληροφοριακό σύστημα της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου τρέχει πιλοτικά και δοκιμαστικά από την 1η Γενάρη 2021, καθώς αργά το απόγευμα της 31ης Δεκέμβρη 2020 το ΤΕΕ «ανέβασε» την πλατφόρμα σε λειτουργία. Το ΥΠΕΝ και το ΤΕΕ έχουν ενημερώσει ότι το νέο σύστημα θα τρέχει υποχρεωτικά από 1η Φλεβάρη 2021 και οι τελικές σχετικές υπουργικές αποφάσεις προχωρούν άμεσα από τον υφυπουργό ΠΕΝ Νίκο Ταγαρά, ο οποίος - κατά σύμπτωση - είναι ο ίδιος που το προετοίμασε θεσμικά την περίοδο 2014-2015 που ήταν, τότε, αναπληρωτής υπουργός ΠΕΚΑ. Χρειάστηκαν όμως ακόμη 5 χρόνια για να φτάσουμε ως εδώ...

Το ΥΠΕΝ και το ΤΕΕ, που «τρέχει» το σύστημα μέσα από το gov.gr, σημειώνουν ότι προοδευτικά θα διασυνδεθεί με όλα τα ηλεκτρονικά συστήματα για τα ακίνητα: τις οικοδομικές άδειες, το Κτηματολόγιο, τα αυθαίρετα, και εν τέλει και με την ΓΓΠΣ. Πιθανότατα και με τους φορείς των δικτύων κοινής ωφέλειας. Σημειώνεται ότι η βάση δεδομένων και αυτού του συστήματος έχει χρηματοδοτηθεί από πόρους της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ από το προηγούμενο ΕΣΠΑ 2009-2013, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού των πληροφοριακών συστημάτων που χρησιμοποιούν οι μηχανικοί, καθώς το ΤΕΕ τη δημιούργησε και είναι λειτουργική ήδη από το 2014-2015 αλλά δεν είχε ακόμη ενεργοποιηθεί. Τον τελευταίο ένα χρόνο το ΤΕΕ προσάρμοσε το σύστημα στις νομοθετικές αλλαγές και σε συνεργασία με το ΥΠΕΝ έβαλαν τις τελευταίες πινελιές σε ένα σύστημα που αλλάζει τον τρόπο - και την ασφάλεια δικαίου - με τον οποίο γίνονται οι συναλλαγές ακινήτων στη χώρα.

Τα επόμενα βήματα ψηφιακού μετασχηματισμού

Δύο είναι τα βασικά επόμενα βήματα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του χώρου των κατασκευών και της αδειοδότησης. Το πρώτο είναι το ολοκληρωμένο, ενιαίο, κεντρικό, ηλεκτρονικό σύστημα αδειοδότησης όλων των οικονομικών δραστηριοτήτων, που θα αποτελεί one-stop shop για την έκδοση αδειών κάθε είδους που προβλέπει η ελληνική νομοθεσία για τις επιχειρήσεις τις επενδύσεις. Παρότι προβλέπεται από τη νομοθεσία από το 2017, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. 

Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές που μίλησαν στην euractiv.gr, είναι θέμα εβδομάδων ή μηνών, να ξεκινήσει και αυτό το έργο, που θα κληθεί να φέρει εις πέρας και πάλι πιθανότατα το ΤΕΕ, καθώς είναι το μόνο που έχει αντίστοιχη πανελλαδική τεχνογνωσία με το σύστημα e-adeies για τις οικοδομές. 

Ακολουθεί ο Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης και μαζί το Εθνικό Μητρώο Υποδομών, για τη δημιουργία των οποίων ήδη αυτές τις ημέρες το ΤΕΕ τρέχει διαγωνισμό για την υλοποίησή τους. Ο Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης, τον οποίο η νυν κυβέρνηση θεσμοθέτησε με νόμο, μετά από 5 χρόνια προτάσεων και προσπαθειών του ΤΕΕ, είναι μία ολοκληρωμένη, θεσμικά θωρακισμένη και σύγχρονη λύση για τη δημιουργία ενός και μόνο ψηφιακού χάρτη, κοινού για όλη την δημόσια διοίκηση αλλά και τους πολίτες, με όλες τις «θεσμικές γραμμές», δηλαδή με όλα τα απαραίτητα γεωχωρικά δεδομένα για την αδειοδότηση κάθε είδους επένδυσης. 

Στόχος είναι να μπορεί ο οποιοσδήποτε πολίτης, μηχανικός ή επενδυτής, από το σπίτι του ή το γραφείο του, με το πάτημα ενός κουμπιού στον υπολογιστή του,  να πάρει ολοκληρωμένη, έγκυρη και θεσμικά ασφαλή πληροφορία, με ισχύ διοικητικής πράξης, για το τί επιτρέπεται, τί απαγορεύεται, με ποιους όρους και προϋποθέσεις, για να φτιάξει αυτό που τον ενδιαφέρει. Ένας χάρτης με βάση το υπόβαθρο του Κτηματολογίου, που θα περιλαμβάνει: την οικοδομική και ρυμοτομική γραμμή, τα όρια των δασικών εκτάσεων, τα όρια των προστατευόμενων περιοχών, τα όρια των αρχαιολογικών χώρων, τις γραμμές των αιγιαλών και της παραλίας και όλες τις απαραίτητες θεσμικές γραμμές και επιπλέον τους όρους δόμησης και τις χρήσεις γης. 

Όταν τελειώσει η κτηματογράφηση της χώρας, θα προστεθούν και τα όρια όλων των οικοπέδων. Σημείο – κλειδί στην πρόταση είναι η προοπτική να αποτελεί το εξαγόμενο αρχείο από το πληροφοριακό σύστημα του ψηφιακού χάρτη διοικητική πράξη. «Ο ενιαίος ψηφιακός χάρτης είναι μεταρρύθμιση που πρότεινα και πιέσαμε πολλοί και πολλαπλά για να έρθει. Και για την οποία όλοι συμβάλλαμε με συζητήσεις και ζυμώσεις σε κάθε επίπεδο της διοίκησης και της Πολιτείας» αναφέρει ο Γιώργος Στασινός.

Σύμφωνα με πληροφορίες της euractiv.gr τόσο το Ενιαίο Κεντρικό Σύστημα Αδειοδότησης Οικονομικών Δραστηριοτήτων όσο και ο Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης και το Εθνικό Μητρώο Υποδομών, έχουν ήδη ενταχθεί στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και η κυβέρνηση εξετάζει αν η υλοποίησή τους θα ενταχθεί εντέλει στο Ταμείο Ανάκαμψης ή στο ΕΣΠΑ 2021-2027, σε κάθε περίπτωση όμως η χώρα θα αξιοποιήσει και για αυτά τα συστήματα τους πόρους της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ.